فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                      صفحه

چکیده. 1

مقدمه. 2

‌الف: بیان مساله. 3

ب: سؤالات تحقیق: 5

ج: پیشینه‌ی تحقیق: 5

د: فرضیّه ها 8

هـ: اهداف پژوهش.... 8

اهداف کاربردی: 8

و: روش کار: 9

- روش پژوهش : 9

–روش گردآوری اطلاعات : 9

–ابزارگردآوری اطلاعات: 9

-  روش تجزیه وتحلیل اطلاعات : 9

- روش ساماندهی.. 9

فصل اول: کلیات ومفاهیم.. 10

1-1- مفهوم شناسی.. 11

1-1-1- تعریف آیات الاحکام. 11

1-1-1-1- آیات... 13

الف: آیه درلغت... 13

1-1-2- زمینه های کاربردی شناخت آیه در فقه. 19

1-1-2-1- محدوده آیه. 20

الف. نقد و بررسی نظرات... 25

1-1-3- احكام. 28

1-1-3-1- حكم در لغت... 28

1-1-3-2- حكم در اصطلاح.. 29

1-1-3-3- اقسام حكم.. 32

1-1-3-4- مراتب حكم.. 32

1-1-4- جمع‌بندی.. 34

1-2- تاریخچه وتهیه مصرف شراب... 35

1-2-1- انواع مشروبات الکلی.. 35

1-2-3-  سم بودن الکل.. 36

1-2-4- راههای جذب ورفع الکل.. 37

1-2-5- اثرات الکلروی برخی دستگاههای بدن. 39

1-2-6-1- مرحله تحریک.... 39

1-2-6-2- مرحله بیتعادلیواغماء. 40

1-2-7- راههایتشخیصمصرفالکل.. 41

1-2-7-1- استفادهازعلائمبالینی.. 41

1-2-7-2- اندازهگیریالکلخون. 41

1-2-8- تعریفوانواعالکلیسموعوارضناشیازاعتیادنبهالکل.. 44

1-2-8-1- تعریفالکلیسم.. 44

1-2-8-2- انواعالکلیسم.. 46

الف -  الکلیسمحاد. 46

ب -  الکلیسممزمن.. 46

1-2-8-3- عوارضروانیناشیازاعتیادبهالکل.. 47

1-2-8-4- معیارواستانداردجنونعارضی.. 49

1-2-8-5- تشخیصجنونعارضی.. 49

1-2-8-6- معیارجنونعارضی.. 50

1-2-8-7- آزمایشوضرورتکارشناسی.. 52

فصلدوم:تحریمونجاستخمردرآیاتالاحکامقرآن.. 54

2-1- تحریمخمر. 55

2-1-1- « قُلْإِنَّمَاحَرَّمَرَبِّیالْفَوَاحِشَمَاظَهَرَمِنْهَاوَمَابَطَنَوَالْإِثْمَوَالْبَغْیبِغَیرِالْحَقِّ» 58

2-1-2- «وَمِنْثَمَرَاتِالنَّخِیلِوَالْأَعْنَابِتَتَّخِذُونَمِنْهُسَكَرًا» 60

2-1-3- «یسْأَلُونَكَعَنِالْخَمْرِوَالْمَیسِرِقُلْفِیهِمَاإِثْمٌكَبِیرٌوَمَنَافِعُلِلنَّاسِوَإِثْمُهُمَاأَكْبَرُمِنْنَفْعِهِمَا» 61

2-1-4- «یاأَیهَاالَّذِینَآمَنُواإِنَّمَاالْخَمْرُوَالْمَیسِرُوَالْأَنْصَابُوَالْأَزْلَامُرِجْسٌمِنْعَمَلِالشَّیطَانِ». 66

2-2- نجاستخمرودیگرمشروباتالکلی.. 79

2-2-1- نجاستخمر. 79

2-2-1-1- دلایلنظریهنجاستخمروارزیابیآنها 80

الف:اجماع. 80

ب:کتابمجید. 83

ج: سنت (دلیلروایی) 85

2-2-2-  دلایلطهارتخمروارزیابیآنها 88

2-2-2-1- راههایحلتعارضمیانروایات... 90

الف: جمععرفی.. 90

ب: اعراضمشهورازروایاتطهارت... 92

ج: مخالفبودنروایاتطهارتباکتابمجید. 93

د: وجودتقیهدرروایاتطهارت (مرجحعلاجی) 94

هـ:  حکومتمکاتبهعلیبنمهزیار. 96

و: وجودعامفوقدرروایاتنجاست... 102

2-2-3- الکلوکاربردهایآنازنظرشرع. 107

2-2-3-1- تولید،فروشومصرفالکلازنظرشرع. 108

الف. تولیدوخریدوفروشخمرجهتساختالکل.. 108

ب. استفادهازالکلدرضدعفونیکردنپوست... 110

ج. استنشاقبخاراتالکلدرآزمایشگاه. 111

د. مخلوطکردنالکلباآب... 112

فصلسوم:آثارشربخمر. 114

3-1- آثاراجتماعیشربخمر. 115

3-1-1- براندازی‌نظامخانواده: 116

3-1-2- طردشدنفردالکلیکازجامعه: 117

3-1-3- عدمامنیتدرجامعه: 118

3-2- آثارسوءالکلبراخلاقومعنویت: 119

3-2-1- مانعیادخداونماز: 119

3-2-2- توسعهراهدینگریزی،لاابالی‌گریوجنایت: 121

3-2- زیانهایاقتصادی.. 123

3-2-1- ازبـینرفـتنسرمایه‌هایملیونیرویانسانی.. 123

3-2-2- شیوعفقروفلاکت: 125

3-2-3- عوارضسوء‌بـهداشتیشرب‌خمر: 126

3-2-3-1- اختلالاتروانی.. 128

3-2-4- بیماری‌هایجسمی.. 130

نتیجه‌گیری... 135

فهرست منابع ومآخذ.. 137

الف: فارسی.. 137

ب: منابع عربی.. 139

چکیده

خمر مهمترین این مشروبات بوده که نجس و نوشیدن آن حرام است. شناخت احکام مربوط به سایر مشروبات الکلی نیاز به شناخت حکم خمر دارد، از این رو عموم مردم مسلمان و همه کسانی که به نحوی با این مواد سر و کار دارند، نیازمند شناخت احکام شرعی مربوط به خمر می باشند، لذا هدف این تحقیق«آیات الاحکام شرب خمر»  بیان ادله فقهی حکم حرمت و نجاست مسکرات بوده، در این راستا ابتدا در فصل اول به مفهوم شناسی آیات الاحکام پرداخته سپس با استفاده از منابع موجود، به تحقیق در این مورد پرداختیم و معلوم گردید که یكى از معجزات علمى قرآن،تحریم شرب خـمر اسـت.بررسى آثار عظیم تحول‌هاى مذهبى موجود در جوامع انسانى نشان مى‌دهد كه هیچ قدرتى‌ به‌ اندازه دین و مذهب نتوانسته است در جامعه تحول و دگرگونى پدید آورد.همان‌طور كه امام على(ع)درباره این تأثیر مى‌فرماید: «دین نیرومندترین نگهبان و قوى‌ترین تـكیه‌گاه اسـت.آثار و پیامدهای نوشابه‌های الکلی را می‌توان در‌ جنبه‌های مختلف اجتماعی، اخـلاقی،فرهنگی،اقتصادی،بهداشتی،سیاسی و...مـورد بـررسی قرار داد.پدیده‌هایی چون تزلزل نظام خانواده،عدم امنیت‌ و آرامش در جامعه،دوری‌ از‌ یاد خدا و نماز،رکود عقل،از بین رفـتن سرمایه‌های ملی و نیروی انسانی،فقر،خودکشی،اختلالات روانی و جسمی،ضعف حکومتی و هزاران پیامد دیگر.تحقیقات انجام‌شده در جوامع‌ غربى‌ نیز‌ مؤید این نكته است كه‌ هرچه‌ دستورات‌ مذهبى قوى‌ترى در جامعه وجود داشته باشد،احتمال گرایش به مصرف مواد مخدر كمتر مى‌شود. در عصر حاضر كه معضل مـواد‌ مـخدر‌ و مسكرات‌ دامنگیر بشریت شده،با كمك دستورات دین اسلام‌ و بازخوانى‌ مدارك اسلامى-مبنى بر تحریم مسكرات-براساس باورهاى جامعه مى‌توان پایگاه عظیمى در مقابل این مشكل بشرى فراهم كرد‌.

واژگان کلیدی: شرب، خمر، تحریم، آیات الاحکام
 

مقدمه

مسئله حرمت خمر و شراب، در همه ادیان الهی حرام بوده، و هیچ آیینی كه از تحریف بشر مصون مانده باشد، شرب خمر را جایز نمی‌داند.شراب به خاطر زیان‌های گوناگون و عواقب شوم تحریم گردیده است و آثار شوم شراب از نظر روحی و روانی و جسمی و... اصلاً قابل مقایسه با منافع ناچیز اقتصاد و احیاناً جسمی (در معالجه برخی امراض) نمی‌باشد. ملاک امتیاز آدمی بر سایر جانداران عقل او است و به خاطر عقل است که انسان علم و دانش می‌اندوزد. همه ترقیات و پیشرفت‌های جوامع بشری ثمره علم و دانش بشری است و شراب عقل را گرچه در مدت محدود زایل می‌کند. قرآن کریم می‌فرماید: «درباره شراب و قمار از تو سؤالمی‌کنند،بگو: در آن‌ها گناه بزرگی است، و منافعی (از نظر مادی) برای مردم در بردارند (ولی) گناه (و مفسده) آن‌ها از نفع آن‌ها بیشتر است».^[1] موضوع این تحقیق «آیات الاحکام شرب خمر» بوده، قرآن منبع اولیه شناخت معارف دینی، احکام فقهی، حقوقی و مناسبات فردی و اجتماعی و در عین حال متقن‏ترین منبع نیز است.قرآن از جهت صدور قطعی است و اصولیون برای ظواهر کتاب حجیّت قائل شده‏اند. بخش مهم و عمده‏ای از آیات قرآن بیان کننده اصول اعتقادی اسلام بوده و بخشی دیگر در مورد حرام و حلال می‌باشد.

‌ الف: بیان مساله

یکی از گناهان کبیره از نظر دین اسلام خوردن مشروبات الکلی مییاشد. علاوه بر آیات و روایات امروزه از نظر علمى نیز مضرات مصرف مواد الکلى به اثبات رسیده است. دانشمندان به این واقعیت اعتراف داشته‏اند که از جمله آثار زیان بخش شراب، پیامد سویى است که روى مغز و عقل مى‏گذارد و آن را از کار مى‏اندازد. روشن است که با از بین رفتن عقل، پرده شرم و حیا دریده مى‏شود. در نتیجه میدان به دست غرایز حیوانى مى‏افتد. انسان به صورت حیوانى وحشى و لجام گسیخته درمى‏آید. در قرآن کریم آیات فراوانى وجود دارد که حرمت مشروبات الکلى را به زبان کنایه و یا موردى بیان مى کند که این آیات معمولا به آیات، آیات الاحکام مشهور است.

 آیات قرآنی که حـکم فقهی در آن آمـده را آیــات الاحـکام گویند[2] به عبـارت دیگر آیـه­های مـربوط به فقه در قـرآن کریم را آیات الأحکام گوینـد و حـدود 500 آیه به بیـان احـکام عبــادات، معاملات و غیره تعلق دارد .[3]

منظـور از تـدریجی بودن، تشـریع مرحلـه ­ای و انـدک انـدک احـکام و تکـالیف در موضوعات گوناگون بلکه در یک موضوع است . موارد نسخ احـکام و تشریع حکم موقت را نیز میتوان در همین راستا دانست.[4]البته باید توجه داشت که آیات منسوخ و ناسخ و احـکام دارای حکم موقت و دائم اگر چه از نظر تشـریع دارای ترتیب زمانی بوده و یکی پس از دیگری نازل شده اند و لیکن تفاوت عمده ای که با تشریع تدریجی دارند این است که در آنها نزول حـکم بعدی، احکام قبلی را باطل کرده و از گـردونه‌ی عمـل خـارج می کند در حالیکه در تشـریع تدریجی، احـکام بعدی مؤید و مؤکِّد حکم قبـلی می باشند؛ واین تحقیق به دنبال بیان چنین احـکامی در آیات الاحکام قرآن است .

[1]. بقره/ 219.

[2]. انصاری، محمدعلی، الموسعه الفقهیه المیسره، ج1، ص 131.

[3]. حریری، محمدیوسف، فرهنگ اصطلاحات قرآن، ص 10.

[4]. میبدی، محمد فاکر، بازپژوهی آیات فقهی قرآن، ص 44.