زبان فارسی (فارسی دری، پارسی، دری) زبانی است که در کشورهای ایران، افغانستان، تاجیکستان و ازبکستان به آن سخن می‌گویند. فارسی زبان رسمی کشورهای ایران و تاجیکستان و یکی از زبان‌های رسمی کشور افغانستان است.

در ایران زبان نخست بیش از ۴۰ میلیون تن پارسی است (بین ۵۸٪ تا ۷۹٪).فارسی زبان نخست ۲۰ میلیون تن در افغانستان، ۵ میلیون تن در تاجیکستان، و در ازبکستان حدود ۷ میلیون است. زبان پارسی گویش‌ورانی نیز در هند و پاکستان دارد . با توجه به رسمی بودن زبان فارسی در ایران، افغانستان و تاجیکستان و تسلط گویشوران سایر زبان ها بدان به عنوان زبان دوم روی هم‌رفته می‌توان شمار پارسی‌گویان جهان را حدود ۱۱۰ میلیون تن برآورد کرد.

امیدواریم که با تهیه این تحقیق با زبان فارسی و تاریخچه آن و همچنین گویش ها آشنا شوید.

زبان را از یک منظر در زمره مولفه‌های اصلی فرهنگ و از عوامل شناسنده و تمییزبخش هر فرهنگ نسبت به دیگری می‌دانند. زبان از سویی خود مولود فرهنگ نیز هست؛ فرهنگی که بسته به قدمت و فرازوفرودهای آن دستخوش تغییرات درونی و برونی شده و در سیر تطور خود شکل‌های گوناگون گرفته و بعضا تغییر شکل داده است.

اینکه زبان فارسی در برخورد با جهان جدید و تحولا‌ت فرهنگی و اطلا‌عاتی از چه جایگاهی برخوردار است نیازمند شناخت موقعیت فارسی‌زبانان، شرایط زیستی و قدرت و ضعف فارسی‌زبانان نیز هست. زبان یک ملت را فرهنگسازان و نخبگان می‌پرورند، مردم آن را محافظت کرده و گسترش می‌دهند و در این راه، شرایطی که این طبقات با وظایف خاص خود ایفای نقش می‌کنند یا از ایفای نقش باز می‌مانند، بر اوج و فرود زبان و تغییر موقعیت آن در جهان موثر می‌افتد. رکود فرهنگی، کاهش تولیدات ادبی، فقدان کارهای پژوهشی، مهاجرت عینی و ذهنی نخبگان و فروماندن از تولید فکر عواملی نیستند که صرفا اجتماعی و گذرا بخوانیم‌شان و از دایره وسیع‌تری به نام زبان‌ورزی و فرهنگسازی خارج‌شان کنیم. 

علل و عوامل دگرگونی زبان را می‌توان در دو عنوان كلی دسته‌بندی كرد:
1. علل خارجی یا برون‌زبانی
2. علل داخلی یا درون‌زبانی

انواع زبانها

زبانهای تصریفی (flexional languages)

زبانهای منفرد

تحولات تاریخی هر زبان از جهات مختلفی صورت می‌گیرد از جمله:
1. اصوات و واجهای زبان.
2. نظام یا دستگاه صرفی و نحوی زبان.
3. واژگان زبان.

می‌توان تحولات تاریخی زبانهای ایرانی را به سه دوره مهم به شرح زیر تقسیم كرد:
1. دورة باستان.
2. دورة‌ میانه.
3. دورة‌ جدید.

دورة باستان

زبان سكایی

زبان مادی

فارسی باستان

خط میخی فارسی باستان

زبان اوستایی

زبان‌شناسان آثار زبان اوستایی را به دو بخش به شرح زیر تقسیم كرده‌اند:
1. اوستای متقدم یا «گاهانی»

2.اوستای متأخّر

خط اوستایی

آثار بازمانده از زبان سغدی میانه را می‌توان بنابر مضمون آنها به چهار قمست
تقسیم كرد: 
1. آثار سغدی مانوی
2. آثار سغدی بودایی
3. آثار سغدی مسیحی
4. آثار سغدی غیردینی

زبان خوارزمی میانه

زبان پارتی

زبان فارسی میانه

خط پهلوی

هزوارش

خط مانوی

آثار بازمانده از فارسی میانه

مهمتریaن سنگ‌نوشته‌های عصر ساسانی عبارت‌اند از:
1. كتیبة اردشیر بابكان در نقش رستم
2. كتیبة شاپور اول در نقش رستم (كعبة زردشت)
3. كتیبة شاپور اول در نقش رجب
4. كتیبة شاپور اول در حاجی‌آباد
5. كتیبة نرسی در پایكولی (ناحیه‌ای میان قصرشیرین و سلیمانیة عراق)
6. كتیبة هرمز در نقش رستم

ترجمة مزامیر داوود